Stel je de volgende situatie even voor: je hebt een belangrijke afspraak in de stad, maar doordat je agenda zo volgepland staat ben je te laat aan het komen. Je springt op je fiets, maar als je de bij de kruising komt staat het licht op rood. Je hebt allang op het knopje gedrukt maar voor je gevoel sta je nu al zeker 10 minuten te wachten. Doet dat stomme knopje het eigenlijk wel? Voor de zekerheid druk je nog maar een aantal keer. Nu weet je zeker dat je gedrukt hebt en zal het licht vast snel groen worden. Je wacht wat geduldiger af.

De “llusion of control”

Het bovenstaande voorbeeld schets een beeld van hoe wij als mensen denken. Het is namelijk gebleken dat mensen geduldiger worden als zij het gevoel hebben dat zij controle hebben over een situatie. Dit wordt ook wel illusion of control genoemd. De naam zegt het al, dat gevoel van controle is in werkelijkheid een illusie. Dit is dan ook de reden dat veel stoplichtknopjes helemaal niet zijn aangesloten, eveneens als het liftdeurknopje of in sommige gebouwen zelfs de temperatuurregelaar. Maar voordat je dit wist, stond je wel mooi rustig te wachten tot de deuren dichtgingen, nietwaar? Naast de illusion of control zijn er nog veel meer ‘denkfouten’ die wij maken. In de psychologie worden deze denkfouten aangeduid met de term cognitieve bias. Als beginnend developmental researcher (lees: onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen en jongeren) moet ik mij heel erg bewust zijn van deze cognitieve biases. Soms lijken dingen heel erg vanzelfsprekend en logisch, maar blijkt het tegendeel waar te zijn. Zo heb ik zelf veel te maken met de confirmation bias. Als onderzoeker heb je vaak bepaalde verwachtingen en theorieën en dit is ook belangrijk om het onderzoek te sturen. Echter, het gevaar is dat je daardoor alleen maar op zoek bent naar bevestigende informatie en alle informatie wat jouw verwachtingen tegenspreekt negeert.

Denkfouten van ondernemers

Zeker als onderneemster is het belangrijk om af en toe bij stil te staan bij deze denkfouten. Soms lijkt het namelijk of alles precies zo gaat zoals je in gedachten had, maar misschien is dit helemaal niet het geval. Als onderneemster heb je vaak veel tijd, geld of liefde in iets gestoken. Dit kan dan een reden worden om er toch mee door te gaan ondanks dat het een verloren zaak is. Dit wordt ook wel de sunk cost fallacy genoemd. Mocht je denken dat jou dit echt niet zal overkomen omdat je altijd goed over dingen nadenkt, vraag je dan dit eens af; ben je ooit weleens naar een ontzettend slechte film in de bioscoop geweest, maar toch niet weggelopen omdat je nou eenmaal betaald had? Of doorgegaan met een relatie omdat je al zo lang bij elkaar was terwijl je eigenlijk allang wist dat het stuk zou gaan lopen? Dit zijn typische voorbeeld van sunk cost fallacy.

Maar, is dit nu allemaal reden voor paniek? Moeten we allemaal maar op safe gaan spelen en nadenken over elk klein dingetje die we doen of denken? Misschien zelfs maar geen bedrijfje beginnen? Absoluut niet! Ons brein zit zo in elkaar dat het allemaal slimme maniertjes heeft om snel met oplossingen en antwoorden te komen. Gelukkig maar, anders kwam er nooit iets terecht. Soms maakt het brein foutjes, zoals de voorbeelden die hierboven zijn genoemd. Deze fouten maakt iedereen, en zijn onvermijdelijk. Maar jezelf er bewust van maken is al een stap in de goede richting.

Wees bewust en doe er je voordeel mee.

Maar hoe word je bewust van jouw eigen denkfouten? Daarvoor is het belangrijk om regelmatig buiten jouw gebaande wegen te kijken. Blijf je continue afvragen of het plan wat jij voor ogen hebt nog steeds klopt met waar de klant naar op zoek is. Wees jezelf daarnaast voortdurend bewust van ontwikkelingen in de omgeving en las ook regelmatig een momentje in om alles te evalueren. Dit kan onder andere door te letten op signalen uit de media, te praten met collega’s uit jouw branche of juist te praten met iemand die een neutrale blik kan werpen op jouw ideeën. Met slechts kleine aanpassingen in je dagelijkse routine kom je al een heel eind! Want zeg nou zelf, volgende keer als je weer tegen je zin in een stomme film kijkt, loop je toch gewoon weg uit de bios?

—

P.S. Mocht je meer willen weten over cognitieve biases dan is het boek “The Art of Thinking Clearly” van Rolf Dobelli zeer aan te raden. De auteur is zelf ondernemer en beschrijft de cognitieve biases op een hele heldere en grappige manier waarbij hij gebruik maakt van voorbeelden uit alledaagse situaties (een aantal van deze voorbeelden zijn in dit stuk verwerkt).